%0 Journal Article %T عوامل تعیین‌کننده کاهش بُعد خانوار در ایران طی چهار دهه اخیر %J دوفصلنامه مطالعات جمعیتی %I مؤسسه تحقیقات جمعیت کشور %Z 2676-5306 %A بگی, میلاد %A عباسی شوازی, محمدجلال %D 2020 %\ 05/21/2020 %V 6 %N 1 %P 3-36 %! عوامل تعیین‌کننده کاهش بُعد خانوار در ایران طی چهار دهه اخیر %K خانوار %K بُعد خانوار %K کوهورت %K هزینه‌های مسکن %K مدل‌های سلسله‌مراتبی سن-‌دوره-کوهورت %K ایران %R 10.22034/jips.2020.224772.1035 %X اگرچه دانش جمعیّت­شناسی و مطالعات مرتبط با این حوزه در ایران طی چند دهه اخیر رشد قابل‌ملاحظه‌ای داشته­اند، اما جمعیّت‌شناسی خانوار و بالاخص تغییرات در بُعد خانوار با استقبال کمتری روبرو بوده است. مطالعات انجام شده در این زمینه عمدتاً مقطعی، در مقیاس جغرافیایی کوچک و یا توصیفی هستند. مطالعه حاضر با اتخاذ یک رویکرد طولی (شبه پانلی) و بر اساس داده­های طرح هزینه و درآمد خانوار، تحوّلات رخ‌داده در میانگین بُعد خانوار در ایران و عوامل مؤثّر بر آن را طی دوره 1397-1363 مورد بررسی قرار داده است. یافته­ها نشان داد که در مدّت مذکور، میانگین بُعد خانوار حدود دو نفر کاهش داشته است (از 4/5 در دهه 1360 به 4/3 در دهه 1390). همچنین، نتایج مدل­های سری زمانی فضا-حالت حاکی از این است که در طول دوره مورد بررسی از میزان تأثیرگذاری متغیّرهای باروری، ازدواج و شهرنشینی بر بُعد خانوار کاسته شده و در طرف مقابل، تأثیر منفی شاخص­های طلاق، امید زندگی، تورّم اقتصادی، و هزینه­های مسکن رو به افزایش گذاشته است. مدل­های سلسله­مراتبی سن-­دوره-کوهورت نیز نشان داد که حضور افراد در کوهورت‎های مختلف بر بُعد خانوار آن‎ها تأثیرگذار است. لذا به منظور شناخت بهتر تغییرات پدیده­های جمعیتی، علاوه بر شرایط مقطعی، توجّه به دوره‌ها و کوهورت‌هایی که افراد در آن‌ها حضور دارند ضروری است؛ زیرا کوهورت­های مختلف معمولاً از تجارب متفاوتی برخوردارند که این امر منجر به بروز رفتارهای متفاوتی از سوی آن­ها خواهد شد. %U https://jips.nipr.ac.ir/article_119616_f1159d7f04a16f7b2361595928d28b06.pdf