نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جامعه‌شناسی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی

2 دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، مدرس گروه شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی (واحد تهران جنوب)، و رئیس مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران

3 استادیار جمعیت‌شناسی، بخش جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی، دانشگاه شیراز

چکیده

تحقیق حاضر با استفاده از روش کیفی به مطالعه دلایل مهاجرت و مسائل اجتماعی مهاجران ساکن محله خلیج فارس شمالی شهر تهران پرداخته است. حجم نمونه در این تحقیق 23 نفر از مهاجران ساکن محله خلیج فارس شمالی است که بر مبنای نمونه­گیری نظری انتخاب شدند. مصاحبه­ها در زمستان 1398 و بهار 1399 انجام و با استفاده از تحلیل محتوای عرفی تحلیل شدند. یافته­ها نشان داد که احساس عدم امنیت در محله، شلوغی، وضعیت نامناسب بهداشتی محله و وضعیت نامطلوب حمل و نقل عمومی، از مهمترین مسائل اجتماعی فعلی مهاجران منطقه مورد مطالعه است. برای مهاجران، بیکاری در مبدأ شرط لازم، و وجود آشنایان در مقصد، شرط کافی مهاجرت به شهر تهران، و به‌دست آوردن شغل نیز مهمترین نتیجه مهاجرت بوده است. با این‌حال، اقامت بلند­مدت و کوتاه­مدت در مقصد، تمایزاتی نگرشی در ذهنیت مهاجران نسبت به اقامت در مقصد یا بازگشت به مبدأ ایجاد کرده است. به‌نظر می­رسد سیاست تمرکزگرای توسعه، نه‌تنها سبب فقر هر چه بیشتر ساکنان فرودست استان‌های حاشیه­ای کشور می­شود، بلکه در درازمدت باعث بروز مسائل و انحرافات اجتماعی در مناطق و محله­های فرودست­نشین و حاشیه­ای تهران نیز خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Reasons and Social Problems related to Migration from the Perspective of Immigrants in the North Persian Gulf Neighborhood District in Tehran City

نویسندگان [English]

  • Younes Akbari 1
  • Mohammad Hossein Boochani 2
  • Serajeddin Mahmoudiani 3

1 PhD in Sociology, Faculty member of Institute of Humanities and Social Studies

2 PhD in Geography and Urban Planning, Lecturer at Department of Urban Planning, Azad University of South Tehran, and Head of the Center for Studies and Planning in Tehran

3 Assistant Professor of Demography, Department of Sociology and Social Planning, Shiraz University

چکیده [English]

The present study uses a qualitative method to investigate the reasons affecting migration and social problems of immigrants in the north Persian Gulf district of Tehran. The sample size in this study was 23 immigrants living in the north Persian Gulf district who were selected based on theoretical sampling.  Interviews were conducted in winter 2019 and spring 2020 and were analyzed using conventional content analysis. Findings showed that the feeling of insecurity in the district, crowded and inappropriate health situation district and the unfavorable situation of public transportation are the most important current social problems of immigrants in the study area. For immigrants’ unemployment at the origin was a necessary condition and the presence of acquaintances at the destination was a sufficient condition for immigration and obtaining a job was the most important outcome of immigration. However, long-term and short-term stays at the destination make a difference in the attitude of immigrants towards staying at the destination or returning to the origin. It seems the centralized policy of development causes not only greater poverty for the lower inhabitants of the country's marginal provinces, but also in the long-time, it will cause social problems and deviations in the suburb and marginalized districts of Tehran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Migration
  • Social and demographic problems
  • North Persian Gulf district
  • Qualitative study
ایراندوست، کیومرث، محمدحسین بوچانی و روح الله تولایی (1392). تحلیل دگرگونی الگوی مهاجرت داخلی کشور با تأکید بر مهاجرت­های شهری، فصلنامه مطالعات شهری، شماره 6، صص 118- 105.
بنی‌اسدی، مصطفی، محمدرضا زارع مهرجویی و حجت ورمزیاری (1392). بررسی عوامل اقتصادی مؤثر بر مهاجرت روستاییان در ایران، فصلنامه تحقیقات اقتصاد کشاورزی، سال 5، شماره 17، صص 196- 183.
جعفرلو، علی اکبر (۱۳۹۷). تحلیلی بر نقش مهاجرت در ایجاد آسیب‌های اجتماعی (مطالعه موردی شهر الوند در استان قزوین)، جغرافیا و روابط انسانی، دوره ۱، شماره ۱، صص 463- 445.
حسینی، قربان، رسول صادقی، علی قاسمی اردهایی و ولی‌اله رستمعلی­زاده (۱۳۹6). تحولات روند و الگوهای مهاجرت داخلی در استان‌های ایران، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه­ای، سال ۸، شماره ۳۱، صص 18- 1.
راغفر، حسین و علی ­قاسمی­اردهایی (1388). علل مهاجرت و ویژگی‌‌های جمعیّتی- اقتصادی مهاجران بین ­‌شهرستانی: بررسی تطبیقی مهاجران شهر به­ روستا و روستا ­به­ شهر ایران طیّ دهه‌­ 85- 1375، نامه انجمن­ جمعیّت‌شناسی ­ایران، سال 4، شماره 8، صص 39-61.
ربانی، رسول، زهرا طاهری و زهرا روستا (1390). بررسی علل و انگیزه‌های مهاجرت معکوس و تأثیر آن بر توسعه اجتماعی– اقتصادی (مطالعه موردی مهاجران روستانشین شهرهای تنکابن و رامسر)، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 2، شماره 5، صص 108-83.
رصدخانه شهری تهران (1396). اطلس کیفیت زندگی شهر تهران: ارزیابی کیفیت زندگی در کلانشهر تهران، انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
زاهد، سیدزاهد و فریبا خورشیدی (۱۳۹۰). بررسی عوامل اجتماعی-اقتصادی و جمعیتی مؤثر بر رضایتمندی از مهاجرت به شهر نورآباد ممسنی، جامعه‌شناسی کاربردی، سال ۲۲، شماره 2، صص 66- 47.
شهرداری تهران (1399). قابل دسترس در: https://region18.tehran.ir
قاسمی اردهایی، علی (1387). جریان­های مهاجرت داخلی و ویژگی­های مهاجران به­تفکیک استان، تهران: مرکز آمار ایران، پژوهشکده­ی آمار.
قاسمی ارهایی، علی، حسین محمودیان و رضا نوبخت (1396). تحلیل علل مهاجرت‌های داخلی ایران در سرشماری‌های 1385 و 1390، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 6، شماره 3، صص 375-390.
قاسمی، پروین (۱۳۹۷). مسکن، مهاجرت و محله­های مردمی؛ راهبردهای بقا و ارتقا در میان مهاجران کم درآمد شهری (مطالعه موردی: خانواده مهاجر ساکن محله خزانه در تهران، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دروه ۷، شماره ۳، صص 552- 523.
قاسمی­اردهایی، علی (1392). شبکه­های اجتماعی و جابجایی جمعیّت، پایان‌نامه دکتری جمیعت­شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
محمودیان، حسین (1386). مهاجرت افغان­ها به ایران: تغییر در ویژگی­های اقتصادی، اجتماعی و جمعیّتی و انطباق با جامعه مقصد، نامه انجمن جمعیّت­شناسی، سال 2، شماره 4، صص 69-42.
محمودیان، حسین و سراج­الدین محمودیانی (1397). بررسی وضعیت مهاجرت و شهرنشینی در ایران با تأکید بر دورۀ 1390 تا 1395، تهران: طرح مشترک دانشگاه تهران و صندوق جمعیت سازمان ملل متحد در ایران.
محمودیان، حسین و علی قاسمی­اردهایی (1390). بررسی وضعیت مهاجرت و شهرنشینی در ایران، تهران: طرح مشترک دانشگاه تهران و صندوق جمعیت سازمان ملل متحد در ایران.
محمودیانی، سراج­الدین (1396). زنان و مهاجرت: مطالعه نقش زنان در جریان مهاجرت­های خانوادگی به استان تهران، رساله دکتری در رشته جمعیت­شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
مطیعی لنگرودی، سیدحسن، مجتبی قدیری معصوم، محمدرضا رضوانی، عبدالحمید نظری و بهمن صحنه (1390). تأثیر بازگشت مهاجران به روستاها در بهبود معیشت ساکنان؛ مطالعه موردی شهرستان آق قلا، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره ، صص 83- 67.
مظاهری، محمد (1390). تحلیلی بر تأثیر متقابل فضایی کلانشهر تبریز و روستاهای خوابگاهی پیرامون با تأکید بر مهاجرت معکوس و عوامل تأثر گذار آن، تحقیقاتجغرافیایی، شماره 102،  صص 188- 169.
میرزامصطفی، سیدمهدی و پروانه قاسمی (1392). عوامل مؤثر بر مهاجرت استانی با استفاده از مدل جاذبه، فصلنامه سیاست­های اقتصادی و مالی، سال 1، شماره 3، صص 96-71.
 
Adewale, J. (2005). Socio-economic factors associated with urban-rural migration in Nigeria: a case study of Oyo state, Nigeria, Hum.Ecol, 17(1): 13-16.
Adhikari, P. (2012). Assessment of the factors influencing the migration decision on Nepalese to the United States of America, PhD Dissertation, Southern University and A & M College.
Beauchemin, C. (2011). Rural-Urban migration in West Africa: towards a reversal? Migration trends and economic situation in Burkina Faso and Coted, Ivoire, Space and Place, 17: 47-72.
Castles, S., & Miller M. (1998). The Age of Migration: International Population Movements in the Modern World, 2nd edition, London: Macmillan Press.
Champion, T. (2001). The continuing urban-rural population movement in Britain: trends, patterns, significance, Espace, Population, 1(2): 37-51
Chant, S. & Radcliffe S. A. (1992). Migration and development: the importance of gender, in: Sylvia Chant (ed.), Gender and migration in developing countries, London, England, Belhaven Press: 1-29.
De Jong, G. F. (2000). Expectations, gender and norms in migration decision-making, Population Studies, 54: 307-319.
Hoggart, K. (1996). Rural migration and Counterurbanizzation in European Periphery: The Case of Andalucia, Sosiologia ruralis, 37(1): 134-153.
Koppel, B. (1976). Toward Sociogenic Migration Theory, International Migration Review, 10 )2(: 233-248.
Massey, D. S., Arango, J., Hugo, G., Kouaouci, A., Pellegrino, A. and Taylor, J. E. (1993). Theories of international migration: A review and appraisal, Population and Development Review, 19(3): 431-466. 
Mendola, M. (2010). Rural out-migration and economic development at origion: A review of the evidence, International Development, 24: 102-122.
Parillo, V. N. (2008). Encyclopedia of Social problems, United States: SAGE Publication.
Parillo, V. N. (2008). Encyclopedia of Social problems, United States: SAGE Publication.
Parrado E. and Flippen C. A. (2005). Migration and gender among Mexican Women, American Sociological Review, 70: 606-632.
Ranis, G., and Fei, J. C. H. (1961). A Theory of Economic Development, The American Economy Review, 51 (4): 533-565.
Stark O. & Bloom D. E. (1985). The New Economics of Labor Migration, American Economic Review, 75 (2): 173-178.
Todaro, M. P. (1969). A Model of Labor Migration and Urban Unemployment in Less Developed Countries, American Economic Review, 59: 138-148.
White, A. (2009). Internal migration, identity and livelihood strategies in contemporary Russia, Journal of Ethnic and Migration Review, 35 (4): 555-573.
Yue, H. (2008). Three essays on migration, PhD dissertation, Department of Economics, University of Manitoba.