نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی اقتصاد و توسعه، گروه علوم اجتماعی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.

2 دانشیار جامعه‌شناسی، گروه علوم‌ اجتماعی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران .

3 استادیار جمعیت‌شناسی، گروه علوم‌ اجتماعی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.

4 دانشیار جمعیت‌شناسی، گروه علوم‌ اجتماعی، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران.

چکیده

افزایش مهاجرت‌های ‌بین‌استانی زنان، یکی از پراهمیت‌ترین تغییرات دهه‌های ‌اخیر در حوزۀ مهاجرت ‌است‌ که تاحدِزیادی از توسعة متفاوت استان‌ها نشئت‌ می‌گیرد. براین‌‌اساس، این تحقیق با هدف بررسی تأثیر توسعۀ اقتصادی-اجتماعی‌ و فناورانة استان‌ها بر نسبت ‌مهاجرت ‌‌مستقل زنان آنها به شهر تهران، با روش تطبیقیِ ‌‌‌کمّی ‌فازی انجام‌ گرفت. بررسی سرشماری سال‌‌های 1385 و 1390 نشان‌ می‌دهد که باوجود افزایش مهاجران زن واردشده ‌به شهر تهران، تعداد زنان مهاجر مستقل از سایر استان‌ها به تهران  کاهش ‌یافته است. نتایج آزمون ‌همبستگی‌ نشان ‌‌‌می‌دهد که بین میزان توسعۀ ‌اقتصادی-اجتماعی ‌‌و فناورانة استان‌ها با نسبت ‌‌مهاجرت‌ و ‌مهاجرت‌ مستقل زنان‌شان به شهر تهران رابطۀ‌ معنا‌دارِ مستقیم وجود دارد و بیشتر مهاجران زن مستقل واردشده ‌به تهران از استان‌های توسعه‌یافته‌تر هستند؛ همچنین نسبت ‌‌مهاجرت‌ مستقل زنان به شهر تهران، بیشتر تحت ‌تأثیر توسعه‌یافتگی استان‌ها‌ ‌قرار دارد. نتایج تحلیل ‌فازی نشان ‌می‌دهد که هردو شرط ‌توسعۀ ‌اقتصادی-اجتماعی ‌‌و فناورانه، از شاخص‌های‌ سازگاری‌‌ و پوشش زیادی برخوردارند و به‌عنوان شروط ‌لازم، نسبت‌‌ مهاجرت ‌مستقل زنان ‌‌را افزایش ‌‌می‌دهند. همچنین ترکیب‌ علّیِ ‌توسعۀ ‌اقتصادی-اجتماعی‌‌ و فناورانه با شاخص ‌سازگاری ‌و قدرت‌ تبیین تجربی زیاد، ترکیب ‌علّی کافی مهاجرت ‌مستقل زنان به تهران می‌باشد. اشتراک‌ ‌فازی دو شرط نیز، به‌صورت شرط‌ کافی با قوت‌ نظری‌ و تجربی زیاد، توانسته‌ نسبت ‌‌مهاجرت ‌مستقل زنان کل‌ استان‌ها به شهر تهران را تبیین ‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating the impact of development on the independent migration of women from different provinces of the country to Tehran using the fuzzy combination method

نویسندگان [English]

  • Raheleh Zare Mehrjardi 1
  • Majid Fouladiyan 2
  • Gholamreza Hassani Darmian 3
  • Ali Ghasemi Ardahaee 4

1 PhD Student in Economic Sociology and Development, Ferdowsi University of Mashhad

2 Associate Professor, Department of Social Sciences, Ferdowsi University of Mashhad

3 Assistant professor of Demography, Social Sciences Department, Literature and Humanities Faculty, Ferdowsi University, Mashhad.

4 Associate Professor of Demography, Department of Social Sciences, Payam Noor University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The increase in women's inter-provincial migrations is one of the most important changes in recent decades in the migration field,  which largely  stems from the different development of provinces. Therefore, this research was carried out with the aim of investigating the effect of socio-economic and technological developments of the provinces on the ratio of their women’s independent migration to the city of Tehran, using a quantitative and fuzzy comparative method. The study of 2006 and 2011 censuses shows that despite the increase of female immigrants to Tehran, the number of independent female immigrants to Tehran from other provinces has decreased. The results of the correlation test showed that there is a direct significant relationship between the amount of "socio-economic" and "technological" developments of the provinces with the ratio of "migration" and "independent migration" of their women to Tehran, and most of the independent female immigrants who entered  to Tehran are from more developed provinces. Also, the proportion of women's independent migration to Tehran is more affected by the development of provinces than the ratio of women’s migration. The  results of fuzzy analysis show that both the conditions of "socio-economic" and "technological" developments have high "Consistency" and "coverage" indicators and as necessary conditions, they increase the ratio of women’s independent migration. Also, the causual combination of socio-economic and technological developments with high consistency index and empirical explanatory power is a sufficient causal combination of women's independent migration to Tehran. The phase sharing of two conditions, as a sufficient condition with great theoretical and empirical strengths, has been able to explain the ratio of women's independent migration of all provinces to Tehran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Women’s Independent Migration
  • Socio-economic development
  • Technological development
  • Tehran
  • Fuzzy logic

این مقاله، برگرفته از پایان‌نامة دورة دکتری نویسندة نخست با عنوان «تحلیل تطبیقی تعیین‌کننده‌های مهاجرت مستقل زنان از استان‌های کشور به شهر تهران (با تأکید بر استان یزد)» می‌باشد.

اردشیری، مهرداد (1375). بررسی برخی عوامل‌ عمدة اقتصادی، فرهنگی ‌‌و اقلیمی مهاجرت‌ بین ‌استانی در دورة پس‌ از پیروزی انقلاب ‌اسلامی (1365-1355)، گزارش طرح‌ پژوهشی، شیراز: مرکز جمعیت‌شناسی، دانشگاه ‌شیراز.
اعظم‌ آزاده، منصوره ‌‌و مرضیه مشتاقیان (1394). جدایی فرهنگی، نابرابری ‌منطقه‌ای ‌‌و تصمیم دانشجویان دختر به بازگشت یا عدم ‌بازگشت‌ به مبدأ مهاجرت، مقالۀ ارائه‌شده در کنفرانس ‌بین‌المللی مهاجرت: الگوها، پیامدها ‌‌و سیاست‌ها، تهران: دانشگاه تربیت ‌‌مدرس.  
اوبرای، ا. س. (1370). مهاجرت، شهرنشینی ‌و توسعه، ترجمۀ فرهنگ ارشاد، تهران: انتشارات مؤسسه کار ‌‌و تأمین‌ اجتماعی.
تودارو، مایکل (1367). مهاجرت‌های داخلی در کشورهای درحالِ‌توسعه، ترجمۀ مصطفی سرمدی ‌‌و پروین رئیسی‌فرد، تهران: دفتر بین‌المللی کار (مؤسسه کار ‌‌و تأمین ‌اجتماعی).
حسن‌پور فرد، علی (1389). گرایش به مهاجرت‌ و جنسیت، پایان‌نامة دورة کارشناسی‌ ارشد جمعیت‌شناسی، دانشگاه تهران، دانشکده‌ علوم ‌اجتماعی.
حسینی، قربان، رسول صادقی، علی قاسمی ‌اردهایی و ولی‌اله رستمعلی‌زاده (1397). تحولات روند ‌‌و الگوهای مهاجرت ‌داخلی در استان‌های ‌ایران، فصلنامۀ برنامه‌ریزی ‌منطقه‌ای، سال 8، شمارۀ 31، صص 18-1.
حسینی، قربان، محمود مشفق ‌و راحله زارع ‌مهرجردی (1395). توصیف‌‌ و تحلیل مهاجرت‌های ‌بین ‌استانی در ایران ‌‌و تعیین‌کننده‌های ‌آن طی ‌دورۀ 1390-1385، برنامه‌ریزی ‌فضایی، سال 6، شمارۀ 4 (پیاپی 23)، صص 44-19.
راعی، هاشم، رزیتا مؤیدفر و مصطفی عمادزاده (1394). عوامل اقتصادی-اجتماعی مؤثر بر مهاجرت بین ‌استانی در ایران (بر پایة مدل گرانش بسط‌یافته طی دورة 1385- 1375)، جغرافیا و توسعه، شمارة 40، صص174- 157.
ریگین، چالز (1394). بازطراحی بررسی اجتماعی مجموعه‌های فازی ‌‌و فراتر از آن، ترجمۀ خلیل میرزایی،‌ هادی برغمدی‌‌ و فرید ناهید، تهران: نشر فوژان.
زاهد، سعید (1383). نگاهی کلان به مهاجرت ‌‌و توزیع جمعیت در ایران از سال 1355 تا 1375، نامۀ انجمن جمعیت‌شناسی ایران، شمارۀ 1، صص 198-168.
زنجانی، حبیب‌الله (1380). مهاجرت، تهران: سمت.
زندی، لیلا، رسول صادقی‌ و عباس عسکری‌ندوشن (1398). ساختار فضایی مهاجرت‌های بین‌استانی در ایران: کاربرد مدل‌های لگاریتم خطی، نامة انجمن جمعیت‌شناسی ایران، سال 14، شمارة 28، صص 111-69.
زنگی‌‌آبادی، علی، علیرضا رحیمی‌ و سمانه مسیبی (1392). تحلیل ‌تطبیقی شاخص‌های ‌اشتغال ‌شهری شهرستان‌های ‌ایران، مجلۀ جغرافیا ‌‌و برنامه‌ریزی محیطی، سال 24، شمارۀ 1، صص128-109.
شهبازین، سعیده، رسول صادقی ‌و مریم رضایی (1400). تحقیقات مهاجرت داخلی در ایران: مرور حیطه‌ای، نامة انجمن جمعیت‌شناسی ایران، سال 16، شمارة 31، صص 373-343.
شیخ‌ بیگلو، رعنا و مسعود تقوایی (1391). ارزیابی سطح ‌توسعه‌یافتگی شهرستان‌های ‌کشور با استفاده ‌از روش‌های ‌تصمیم‌گیری چندشاخصه، فصلنامۀ انجمن جغرافیای ایران، شمارۀ 39، صص157-132.
صادقی، رسول‌ و لیلا ولدوند (1392). بررسی نقش زنان‌ و مردان در فرایندهای اخیر مهاجرتی ‌و تعیین‌کننده­های آن: تحلیلی ‌از نتایج سرشماری 1390، همایش تحلیل یافته­های سرشماری 1390، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
صادقی، رسول ‌و لیلا ولدوند (1394). جنسیت ‌و مهاجرت: تحلیل جامعه‌شناختی تفاوت‌های جنسیتی در مهاجرت‌های داخلی در ایران، دوفصلنامة پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، سال 14، شمارة 7، صص 78- 55.
صادقی، رسول‌ و محسن شکریانی (1395). تحلیل نوسانات فضایی تأثیر توسعه‌ بر مهاجرت ‌داخلی بین‌ شهرستانی در ایران، توسعۀ محلی روستایی-شهری، دورۀ‌ 8، شمارۀ 2، صص 270-245.
طیفوری، وحید، مهرداد نوروزی‌ و فیروز صادق‌اکبری (1392). بررسی شاخص‌ها، علل ‌‌و جریان‌های مهاجرت ‌داخلی ایران 1390-1375، همایش تحلیل یافته‌های سرشماری نفوس ‌‌و مسکن، دانشگاه تربیت‌ مدرس.
عسکری ‌ندوشن، عباس، احسان لشکری ‌و سمیه فرامرزیان (1395). رابطۀ شاخص‌های ‌توسعه ‌و مهاجرپذیری شهرستان‌ها در ایران، مجلۀ تحلیل اجتماعی، شمارۀ 4، صص152-127.
فتح‌اللهی، جمال، وحید کفیلی ‌و علیرضا تقی‌زادگان (1396). شکاف توسعۀ استان‌های ‌ایران، دوفصلنامۀ پژوهش‌های اقتصاد توسعه‌ و برنامه‌ریزی، سال‌ 6، شمارۀ 1، صص 118-99.
فولادیان، مجید، محمد توکل و محسن سوهانیان‌حقیقی (1397). بررسی رابطۀ توسعۀ فناورانه با ابعاد توسعۀ ‌اجتماعی (مطالعۀ تطبیقی استان‌ها‌ی ‌کشور)، مجلۀ علوم ‌اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، سال ‌15، شمارۀ 1، صص220-189.
قاسمی ‌اردهایی، علی‌‌ و علی حسینی‌راد (1387). جریان‌های مهاجرت ‌داخلی ایران طی ‌دهۀ 85-1375، فصلنامۀ جمعیت، جلد 15، شمارۀ 66-65، صص 26-1.
قاسمی ‌اردهایی، علی، حسین محمودیان ‌و رضا نوبخت (1396). تحلیل علل مهاجرت‌های داخلی ایران در سرشماری‌های 1385 و 1390، مطالعات‌ و تحقیقات اجتماعی در ایران، دورة 6، شمارة 3، صص 390-375.
قرخلو، مهدی ‌و کیومرث حبیبی (1385). تحلیل مهاجرت در ارتباط‌ با سطح‌ توسعه‌یافتگی استان‌ها، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، شمارۀ 81، صص 83-60.
لوکاس، دیوید‌ و پاول میر (1381). درآمدی‌ بر مطالعات جمعیتی، ترجمۀ حسین محمودیان، تهران: دانشگاه تهران.
لهسایی‌زاده، عبدالعلی (1368). نظریات مهاجرت، شیراز: انتشارات نوید.
محمودیان، حسین ‌‌و سراج‌الدین محمودیانی (1397). بررسی وضعیت مهاجرت داخلی ‌و شهرنشینی در ایران با تأکید بر دورة 1395-1390، قابل دسترس در:
https://iran.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/layout_- _report_on_internal_migration-v.10.pdf
محمودیان، حسین، حجیه‌بی‌بی رازقی ‌نصرآباد‌ و محمدرضا کارگر شورکی (1388). زنان مهاجر تحصیلکرده در تهران، پژوهش زنان، دورۀ 7، شمارۀ 4، صص70-51.
محمودیان، حسین ‌و علی قاسمی ‌اردهایی(1392). بررسی وضعیت مهاجرت ‌‌و شهرنشینی در ایران، صندوق جمعیت سازمان‌ ملل با همکاری پژوهشکدۀ آمار‌‌ و دانشکدۀ علوم‌اجتماعی.
محمودیان، حسین ‌‌و محمود مشفق (1387). بررسی تغییرات ساختار مکانی مهاجرت‌های بین‌منطقه‌ای در ایران طی‌دورۀ 1385-1355، نامۀ انجمن جمعیت‌شناسی ایران، سال3، شمارۀ 6، صص117-89.
محمودیانی، سراج‌الدین‌‌ و حسین محمودیان (1397). زمینه‌های طرح مهاجرت‌ خانوادگی ازسوی زنان مهاجر ساکن استان ‌تهران، نامۀ انجمن جمعیت‌شناسی ایران، سال 13، شمارة 25، صص32-9.
مرکز آمار ایران (1390). نتایج سرشماری ‌عمومی نفوس‌‌ و مسکن کل کشور، قابل دسترس در:
www.amar.org.ir
مشفق، محمود (1389). بررسی مهاجرت‌‌های ‌داخلی ایران از سال1355 تا سال 1385، پایان‌‌نامۀ دورۀ دکتری، دانشگاه تهران، دانشکدۀ علوم‌اجتماعی.
میرزا مصطفی، سیدمهدی ‌و پروانه قاسمی (1392). عوامل مؤثر بر مهاجرت‌های ‌استانی با استفاده ‌‌از مدل جاذبه، فصلنامۀ سیاست‌های مالی ‌‌و اقتصادی، سال 1، شمارۀ 3، صص 96-71.
میرزایی، محمد ‌و علی قاسمی ‌‌اردهایی (1394). مهاجرت داخلی زنان در ایران، مجموعه مقالات گزارش وضعیت اجتماعی زنان در ایران، تهران: نشر نی.
نسترن، مهین، فرحناز ابوالحسنی‌ و نرجس بختیاری (1394). پراکنش فضایی توسعه در شهرستان‌های ‌ایران با استفاده ‌‌از رتبه‌بندی ترکیبی، فصلنامۀ برنامه‌ریزی‌ منطقه‌ای، سال 5، شمارۀ 17، صص14-1.
نوراللهی، طه (1389). مهاجرت‌های ‌استانی در ایران (1385-1365)، هفته‌نامۀ برنامه، سال 9، شمارۀ 376.
وارثی، حمیدرضا ‌و زهتاب سروری (1385). تحلیلی ‌بر ارتباط‌ متقابل توسعه، مهاجرت ‌‌و شهرنشینی در ایران، مجلۀ جغرافیا ‌‌و توسعۀ ‌ناحیه‌ای، دورۀ 3، شمارۀ 6، صص 196-179.
یاسوری، مجید (1388). بررسی وضعیت نابرابری‌ منطقه‌ای در استان خراسان ‌رضوی، مجلۀ جغرافیا‌‌ و توسعۀ ‌ناحیه‌ای، دورۀ 7، شمارۀ 12، صص223-201.
Bell, M., M. Blake, P. Boyle, O. Duke-Williams, P. Rees, J. Stillwell, & G. Hugo (2002). Cross-national comparison of internal migration: Issues and measures. Journal of the Royal Statistical Society, 165(3): 435-464.
Boyd. M., & E.  Grieco. (2003). Women and migration: Incorporating gender into international migration theory. Washington, DC: Migration Information Source. Retrieved from http://www.migrationinformation.org/Feature/display.cfm?id=106.
Bunea, D. (2012). Modern gravity models of internal migration: The case of Romania. Theoretical and Applied Economics, 4(569): 127-144.
Busch, O. (2007). When have all the graduates gone? Internal cross-state migration of graduates in Germany 1984-2004, Retrieved from  http://ssrn.com/abstract=906069.
Chant, S., & S. Radcliffe (1992). Migration and development: The importance of gender. In S. Chan(Ed.), Gender and migration in developing countries(pp.1-29). London and New York: Belhaven Press.
Connell, J. (1984). Status or subjugation? Women, migration and development in the south pacific. The International Migration Review, 18(4), Special Issue: Women in Migration: 964-983.
De Haas, H. (2005). International migration and regional development in Morocco: A review. International of Ethnic and Migration Studies, 35(10): 1571-1593.
Deshingkar, P., S. Grimm (2005). Internal migration and development: A global perspective, Switzerland: International Organization for Migration (IOM).
Fan, C. C. (1996). Economic opportunities and internal migration: A case study of Guangdong province, China, Professional Geographer, 48(1): 28-45.
Fleury, A. (2016). Understanding Women and Migration: A Literature Review knomad (Global Knowledge Partnership on Migration and Development) Working, Paper 8.
Glem, H., & J. Miller (1994). People on the move, trends and prospects in district migration flows, Economic Review, Federal Reserve Bank of Kansas City, 79(Q III): 39-54.
Hadder, R. (2000). Development geography. London, New York: Routledge.
Hipfel, B., A. Bister, & P. Strohmaier (2003). Youth identities along the Eastern broder of the Europe union, Journal of Ethnic and Migration Studies, 29: 835-848.
Hugo, G. (1993). Migrant women in developing countries. Internal Migration of Women in Developing Countries: Proceedings of the UN Expert Meeting on the Feminization of Internal Migration Aguascalientes, Mexico, 22-25, October 1991, New York: United Nation.
Hunter, L., M. White, & J. Little (2003). Environmental hazards, migration, and race, Population and Environment, 25(1): 23-39.
Jolly, S. & H. Reeves (2005). Gender and Migration: Overview Report, BRidge Development-Gender, Institute of Development Studies, Available from the Bridge  website www.bridge.ids.ac.uk/reports/CEP-Mig-OR.pdf.
Lee, E. S. (1966). A theory of migration. Demography, 3(1): 47-57.
Martin, S. (2005). Worldsurvey on the role of women in development: women and international migration. New York: United Nations Department of Economic and Social Affairs and Division for the Advancement of Women.
Massey, D. S., J. Arago, G. Hugo, A. Kouaouci, A. Pellegrino, & E. J. Taylor (1993). Theories of international migration: A review and appraisal, Population and Development Review, 19(3): 431–466.
Ortensi, L. E. (2015). Engendering the fertility/migration nexus: The role of women’s migratory patterns in the analysis of fertility after migration, Demographic Research, 32(53): 1435-1468.
Piper, N. (2003). Feminization of Labor Migration as Violence Against Women, International, Regional and Local Nongovernmental Organization Responses in Asia, Australian National University, Violence Against Women, 8(6):723-745.
Piras, R. (2017). A long‐run analysis of push and pull factors of internal migration in Italy. Estimation of a gravity model with human capital using homogeneous and heterogeneous approaches, Papers in Regional Science, 96(3): 571-602.
Quinlan, R. J. (2005). Kinship, gender and migration from a rural caribbean community, Migration Letters, 2: 2-12.
Ramirez, A. L. (2009). Migration and family formation in Mexico: Ethnic and gender differences, PhD dissertation, Department of Sociology, Brown University.
Rerat, P. (2016). Migration and post-university Transition. Why do university graduates not return to their rural home region? Geographica Helvetica, 71(4): 271–282.
Silvery, R. (2004). Power, difference and mobility: Feminist advances in migration studies, Progress in Human Geography, 28(4): 1-17.
Sjaastad, L. A. (1962). The costs and returns of human migration, Journal of Political Economy, 70: 580-93.
Stecklov, G., C. Carletto, C. Azzarri, & B. Davis (2010). Gender and migration from Albania, Demography, 47(4): 935-961.
Uteng, T. P. (2012). Gender and mobility in the developing world. Background paper for the World Development Report 2012. The World Bank, Washington, DC.
Weeks, J. (2012). Population: An introduction to concepts and issues (11th ed.). Belmont, CA: Wad worth.
Wenk, D., & C. Hardesty (1993). The effects of rural-to-urban migration on the poverty status of youth in the 1980 s, Rural Sociology, 58(1): 76-96.
Zlotnik, H. (2003). The global dimensions of female migration. Migration Information Source: The Online Journal of the Migration Policy Institute. Retrieved from http://www.migrationpolicy.org/article/global-dimensions-female-migration.