نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جمعیت‌شناسی، دانشگاه تهران (نویسنده مسئول).

2 کارشناس ارشد جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران.

چکیده

هدف از مقاله پیش­رو بررسی تأثیر عوامل فرهنگی بر ترجیحات فرزندآوری جوانان می‌باشد. داده‌ها با استفاده از پیمایش مقطعی و به شیوه نمونه­گیری چندمرحله­ای در میان ۷۲۰ جوان دارای همسر 15 تا 30 سال در مناطق مختلف شهر تهران گردآوری شد. بر اساس نتایج، متوسط اندازه ایده­ال و دلخواه خانواده از نظر پاسخگویان به ترتیب 2.19 و 2.15 بدست آمد. 19 درصد جوانان مورد بررسی یک فرزند، 54 درصد دو فرزند و 25 درصد سه فرزند و بیشتر را تعداد ایده­ال فرزند برای جامعه ایران دانسته­اند. ارقام متناظر برای تعداد دلخواه فرزند برای خود افراد، به ترتیب، 18، 57 و 24 درصد بوده است. همچنین نتایج نشان داد اکثر جوانان مورد بررسی جهت­گیری ارزشی­ـ فرهنگی میانه­رو داشته، و حدود 20 درصد جهت­گیری مدرن (فردگرا، برابر­گرا جنسیتی و سکولار) داشته­اند. نتایج تحلیل دو متغیره نشان داد افراد فردگرا، سکولار و با نگرش جنسیتی برابرگرا، باروری ایده‌آل و دلخواه پایین­تری در مقایسه با افراد جمع‌گرا، مذهبی و با نگرش نابرابرگرا جنسیتی دارند. نتایج تحلیل چندمتغیره نشان داد با کنترل متغیرهای جمعیتی و زمینه­ای، عوامل فرهنگی نظیر فردگرایی، برابر‌گرایی جنسیتی و عرفی‌شدن تأثیر منفی و معنی­داری بر ترجیحات فرزندآوری دارند. از اینرو، تغییرات در نظام فرهنگی جامعه بر ترجیحات فرزندآوری جوانان تأثیر داشته و انتظار می­رود با گسترش و افزایش سبک­ها و هنجارهای فرهنگی مدرن، میزان­های باروری در کشور کاهش یابد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Cultural Factors Influencing Childbearing Preferences In Tehran City

نویسندگان [English]

  • Rasoul Sadeghi 1
  • Raziyeh Tarighati Tabesh 2

1 Associate Professor of Demography, University of Tehran (Corresponding author)

2 MA in Demography, University of Tehran .

چکیده [English]

The aim of this article is to investigate the effects of cultural factors on fertility preferences of young people in Tehran City. The data was collected using cross-sectional survey and multistage sampling in different regions of Tehran and sample size was 720 young married aged 15-30 years. The results indicated that the average ideal and desired number of children in the viewpoint of respondents was 2.19 and 2.15, respectively.  One child was ideal for  19 percent of respondents, two children was ideal for 54 percent of respondents and three and more children was ideal for 25 percent of sample. The corresponding rate for desired fertility was 18, 57, and 24 percent, respectively. The results also showed that, moderate value and cultural orientation prevailed among most respondents, however, about 20 percent showed modern value orientation (individualist, gender egalitarianism and secular). Bivariate analysis indicated that respondents with individualism, gender egalitarianism and secularism have lower ideal and desired fertility compared to others. Controlling with socio-demographic variables, multivariate analysis revealed that value orientations, in the form of individualism, gender egalitarianism, and secularism, significantly have negative and significant effects on fertility ideals. Therefore, changes in value and attitude systems strongly affected fertility and childbearing ideals. Given the trends towards expanding modern value orientations; fertility decline is expected.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cultural factors
  • Individualism
  • Gender egalitarianism
  • Secularism
  • ideal and desired fertility
افشارکهن، جواد، اسماعیل بلالی، محمدعلی سلیمانپور (1390).بررسی وضعیت عرفی شدن دانشجویان و برخی عوامل مؤثّر بر آن در میان دانشجویان دختر و پسر دانشگاه بوعلی سینا، جامعه­شناسی کاربردی، دوره 22، شماره 1، صص 158-135.
افشاری، زهرا (۱۳۹۴). برابری‌جنسیتی و باروری در ایران، فصلنامه زن در توسعه و سیاست، دوره‌ ۱۳، شماره‌ ۲، صص ۲۶۲ـ۲۴۵.
خطیبی، اعظم (1394). نگرش زنان نسبت به عوامل مؤثر بر تحکیم خانواده (پژوهشی در بین کارکنان زن دانشگاه‌های پیام نور استان همدان)، مطالعات زن و خانواده، دوره 3، شماره 1، صص 92-59.
چیل، دیوید (۱۳۸۸). خانواده‌ها در دنیای امروز، ترجمه: محمدمهدی لبیبی، تهران: نشرافکار.
رستگارخالد، امیر و میثم محمدی (۱۳۹۴). تغییرات فرهنگی و افت باروری در ایران (برپایه تحلیل ثانوی داده‌های پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان)، جامعه‌شناسی کاربردی، شماره پیاپی (۵۸)، صص 180-159.
رفیعیان، مجتبی، محمد شالی(1391). تحلیل فضایی سطح توسعه‌یافتگی تهران به تفکیک مناطق شهری، مجله برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 16(4)، 49-25.
سراج­زاده، سیدحسین (1383). چالش­های دین و مدرنیته، انتشارات طرح نو.
سراج‌زاده، سیدحسین و فاطمه جواهری (۱۳۸۵). برابری‌گرایی جنسیتی در میان دانشجویان و متغیرهای زمینه‌ای و نگرشی مرتبط با آن، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره‌ هفتم، شماره‌ ۲، صص ۴۰ـ۳.
سرایی، حسن (۱۳۸۵). تداوم و تغییر خانواده در جریان گذار جمعیتی ایران، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، شماره۲، صص۶۰ـ۳۷.
شاه‌آبادی، زهرا، حسن سرایی، و فریده خلج­آبادی فراهانی(۱۳۹۲). نقش فردگرایی در قصد باروری زنان در شرف ازدواج (مطالعه شهرستان نیشابور)، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، شماره۱۶، صص۵۴ـ۲۹.
شجاعی‌زند، علیرضا (۱۳۸۴) مدلی برای سنجش دینداری، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره ششم، شماره ۱، صص ۶۶ـ۳۴.
صادقی، رسول (1393). بررسی روند طلاق در بین جوانان ایرانی: تعیینکنندهها، پیامدها و آسیبشناسی آن، طرح پژوهشی مرکز مطالعات و پژوهش­های راهبردی، وزارت ورزش و جوانان.
صادقی، رسول (1395). تحلیل بسترها و مولفه‏های فرهنگی ـ اجتماعی کاهش باروری در ایران، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال پنجم، شماره 20، صص246-217.  
صادقی، رسول، محمدجلال عباسی‏شوازی، و سراج‏الدین محمودیانی (1394). تورم جوانی جمعیت در ایران: خلأهای تحقیقاتی و الزامات سیاستی، نامه انجمن جمعیت­شناسی ایران، دوره 10، شماره 19، صص 43-9.
عباسی­شوازی، محمدجلال، و زهره خواجه­صالحی(۱۳۹۲). سنجش تأثیر استقلال، مشارکت اجتماعی و تحصیلات زنان بر تمایل به فرزندآوری (مطالعه‌ی موردی شهر سیرجان)، فصلنامه زن در توسعه و سیاست، دوره ۱۱، شماره‌ ۱،صص ۴۵ـ۶۴.
عباسی­شوازی، محمدجلال و عباس عسکری­ندوشن(۱۳۸۴). تغییرات خانواده و کاهش باروری در ایران، مطالعه‌ی موردی استان یزد، نامهی علوم اجتماعی، شماره‌ ۲۵، صص ۷۵ -۳۵.
عباسی­شوازی، محمدجلال و میمنت حسینی­چاوشی(۱۳۹۲)، تحولات باروری در ایران در چهار دهه‌ی اخیر: کاربرد و ارزیابی روش فرزندان خود، گزارش طرح پژوهشی، پژوهشکده آمار.
عباسی­شوازی، محمدجلال، سعید خانی (1393). ناامنی اقتصادی و باروری: مطالعه موردی زنان دارای همسر شهرستان سنندج، نامه انجمن جمعیت­شناسی ایران، دوره 9، شماره 17، صص 76-37.
عباسی­شوازی، محمدجلال، ملیحه علی‌مندگاری(۱۳۸۹). تأثیر ابعاد متفاوت استقلال زنان بر رفتار باروری آن‌ها در ایران، فصلنامه زن در توسعه و سیاست، شماره‌ ۱، دوره‌ ۲۸، صص ۵۱ -۲۱.
عظیمی‌هاشمی، مژگان، فائزه اعظم‌کاری، معصومه بیگناه و فاطمه رضامنش (۱۳۹۴) ارزش‌ها، نگرش‌ها و الگوهای کنش جوانان در خصوص همسرگزینی و روابط پیش از ازدواج، راهبرد فرهنگ، شماره بیست و نهم، صص ۲۱۲‌ـ ۱۷۹.
عنایت، حلیمه، مجید موحد و محبوبه مهرابی(۱۳۹۰). مطالعه رفتار و نگرش باروری دو نسل مادران و دختران و عوامل فرهنگی مرتبط با آن" پژوهشنامه جامعه‌شناسی جوانان، سال اول، شماره اول، صص۱۱۸ـ۹۷.
لوکاس، دیوید و پاول میر (۱۳۸۷). درآمدی بر مطالعات جمعیتی، ترجمه حسین محمودیان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مدیری، فاطمه (1396). بررسی مقایسه‌ای تأثیر دینداری و نگرش‌‌های جنسیتی بر قصد فرزندآوری به تفکیک جنسیت در شهر تهران، فصلنامه برنامه­ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره 8، شماره 32، صص 202-171.
مدیری، فاطمه، حجیه بی­بی رازقی نصرآباد (1394). بررسی رابطه دینداری و قصد باروری در شهر تهران، نامه انجمن جمعیت­شناسی ایران، دوره 10، شماره 20، صص 168-123.
مدیری، فاطمه، علی رحیمی (1395). ترجیح جنسی و نقش نگرش­های جنسیتی در شکل­گیری آن، نامه انجمن جمعیت­شناسی ایران، دوره 11، شماره 22، صص 41-9.
میرزایی، حسین (۱۳۸۴). بررسی جامعه‌شناختی فردگرایی در ایران (با تأکید بر پیمایش ساکنین شهر تهران)، رساله دکتری در رشته جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
میرفردی، اصغر و محمدصادق رجایی (1392). بررسی نقش خصوصیات ظاهری و باورهای اعتقادی بر همسان گزینی در انتخاب همسر (مطالعه موردی دانشجویان مجرد دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی واحد جهرم)، مطالعات راهبردی زنان، سال پانزدهم، شماره 59، صص 190-159.
نجفی‌اصل، زهره و محمود قاضی طباطبایی (۱۳۹۱). بررسی سیر تحولات کارکردهای ازدواج و فرزندآوری در سه نسل متوالی در دو خانواده روستایی(مطالعه موردی: روستای حصارخروان استان قزوین)، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، شماره 14، صص۱۱۲ـ۸۵.
 
Abbasi-Shavazi, M. J. (2001). Recent Changes and the Future Fertility in Iran, Working Paper, Australian National University, Australia.
Abbasi-shavazi, M.J., P, McDonald., and M, Hosseini-Chavoshi. (2009), The Fertility Transition in Iran: Revolution and Reproduction, New York, Springer'
Bachrach, C. A.(2014). Culture and Demography: From Reluctant Bedfellows to Committed Partners,