نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، گروه اقتصاد جمعیت و سرمایه انسانی، مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور

چکیده

بررسی عواملی که منجر به افزایش و یا کاهش امید به آینده در جامعه می‌شود حائز اهمیت است. مقاله حاضر به بررسی عوامل جمعیتی و اقتصادی‌-اجتماعی مؤثر بر امید به آینده در شهر تهران می‌پردازد. حجم نمونه‌ این مطالعه متشکل از 1200 نفر متأهل ساکن شهر تهران (610 نفر زن و 590 نفر مرد) است. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه و روش نمونه‌گیری چند مرحله‌ای طبقه‌بندی با تخصیص متناسب، در نیمه دوم سال 1395 گردآوری شدند. نتایج نشان داد که امید به آینده پاسخگویان با افزایش سن و تعداد فرزندانِ آنها و همچنین با افزایش احساس ناامنی اقتصادی‌-اجتماعی و احساس ناامنی روانی کاهش می‌یابد؛ از طرفی، با افزایش اعتماد سازمانی، تعداد سال‌های تحصیل و اعتماد عمومی پاسخگویان، امید به آینده‌ افزایش می‌یابد. این نتایج بیان‌گر آن است که بستر اقتصادی‌-اجتماعی و روانیِ مناسبی برای تحقق انتظاراتِ پاسخگویان، به‌ویژه برای افراد تحصیل‌کرده و دارای فرزند، وجود ندارد؛ لذا امید به آینده آن‌ها کاهش یافته است. بنابراین، جامعه‌ای که از امنیت اقتصادی‌-اجتماعی و امنیت روانی لازم برخوردار نباشد باید در کیفیت و پایداریِ پدیده‌های جمعیتی آن تردید کرد و برایند کلی این شرایط می‌تواند منحرف شدن رفتارهای جمعیتی از حالت متعادل و به‌دنبال آن پروبلماتیک شدن سطح کمی و کیفیِ متابولیسم جمعیتی باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Demographic and Socioeconomic Factors Affecting Hope for the Future in Tehran

نویسنده [English]

  • Adel Abdollahi

Assistant professor, Population Economic and Human Capital Department, National Population Studies & Comprehensive Management Institute, Tehran, Iran

چکیده [English]

The investigation of factors that lead to increasing or decreasing hope for the future in a society is important. The present article seeks to investigate the demographic and socio-economic factors affecting hope for the future in Tehran. The sample of this study consists of 1200 married people (610 women and 590 men) living in Tehran. Data were collected using a questionnaire technique and multi-stage sampling method with proportional allocation in the second half of 2016. The results showed that with increasing age, the number of children, the feelings of socio-economic insecurity and psychological insecurity, hope for the future decreases. While, with the increase of organizational trust, the number of educational years and the general trust of the respondents, hope for the future increases. These results indicate that there is no suitable socio-economic and psychological context to meet the expectations of the respondents, especially for educated people and those who have more children, and therefore their hope for the future has decreased. Hence, we should have a doubt in the quality and sustainability of demographic phenomenon, when there is socio-economic and psychological insecurity in a society. And the general result of these conditions can be the deviation of population behaviors from a balance status and problematization of quality and quantity levels of population metabolism.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hope for the future
  • Organizational Trust
  • Public Trust
  • Insecurity Feeling
  • Tehranian Families
اشرف، احمد (1359). موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران: دوره قاجاریه، تهران: نشر زمینه.
افشانی، سید علیرضا و زینب جعفری (1395)، رابطه سرمایه اجتماعی و امید به آینده در بین دانشجویان دانشگاه یزد، فصلنامه علوم اجتماعی، سال 25، شماره 73، صص 92-115.
امیر، آرمین (1395). پنجره شکسته‌های رها شده (جستارهایی در سرمایه اجتماعی در ایران)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
امیرپناهی، محمد، محمد مالمیر و محسن شکریانی (1397). وضعیت‌سنجی امید اجتماعی در ایران (تحلیل ثانویه پیمایش وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی)، پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، سال، 2، شماره 9، صص 106-79.
توسلی، غلامعباس (1387). نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: نشر سمت.
رفیعیان، مجتبی و محمد شالی (1391). تحلیل فضایی سطح توسعه یافتگی تهران به تفکیک مناطق شهری، فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 16، شماره 4، صص 48-25.
روح‌الامینی، محمود (1379). مبانی انسان‌شناسی (گرد شهر با چراغ)، تهران: نشر عطار.
ریتزر، جرج (1380). نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
سیدمن، استیون (1386). کشاکش آراء در جامعه‌شناسی، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
صفری‌ شالی، رضا و پویا طوفانی (1397). بررسی میزان امید به آینده و عوامل مؤثر بر آن در بین شهروندان تهرانی، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره 9، شماره 35، صص 153-115.
صفری، بهروز (1390). نظریه آشفتگی و آشفتگی اجتماعی در ایران، مجله مطالعات اجتماعی ایران، سال 5، شماره 4، صص 85-62.
عبدالهی، عادل (1395). بررسی تأثیر ابعاد اقتصادی- اجتماعی عقلانیت و رفتار فرزندآوری در شهر تهران (طرح پژوهشی)، تهران: مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور.
عبدی، عباس (1395). ارزیابی از آینده (جستارهایی در سرمایه اجتماعی در ایران)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
عبدی، عباس و محسن گودرزی (1388). تحولات فرهنگی در ایران، تهران: نشر علم.
علمداری، کاظم (1379). چرا ایران عقب ماند و غرب پیش رفت؟، تهران: نشر توسعه.
علیخواه، فردین و الناز رستمی (1389). مصرف رسانه‌ای و سبک زندگی (مطالعه‌ای در بین شهروندان شهر تنکابن). فصلنامه­ علوم اجتماعی، شماره 28، صص 19ـ1.
علیزاده اقدم، محمدباقر (1391). بررسی میزان امید به آینده در بین دانشجویان و عوامل مؤثر بر آن، فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، دوره 23، شماره 4، صص 206-189.
غفاری، غلامرضا (1393)، سنجش سرمایه اجتماعی در ایران، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، به سفارش مرکز ملی رصد اجتماعی وزارت کشور.
فاضلی، نعمت‌الله (1396). امید اجتماعی در ایران، از مشروطه تاکنون، دوماهنامه فرهنگی اجتماعی مروارید، سال 6، شماره 7، صص 19-12.
فراستخواه، مقصود (1389). درباره نیمرخ رفتار ایرانی (سنخ‌شناسی مدل‌ها)، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره 11، شماره 1،  صص 21-3.
قاضی‌مرادی، حسن(1371). در پیرامون خودمداری ایرانیان: رساله‌ای در روانشناسی اجتماعی مردم ایران، تهران: نشر اختران.
کاتوزیان، محمد علی همایون (1381)، تضاد دولت و ملت: نظریه تاریخ و سیاست در ایران، ترجمه مرتضی طیب، تهران: نشر نی.
مردانی‌فر، فهیمه، مصطفی ظهیری‌نیا و یاسر رستگار (1398). سرمایه اجتماعی و امید به آینده در میان دانشجویان (مطالعه دانشگاه‌های شهر بندرعباس، مجله مدیریت سرمایه اجتماعی، سال 6، شماره 1، صص 104-85.
مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری (1396). گزارش آینده پژوهی ایران.
Bloch, E., & Plaice, N. (1986). The principle of hope, Vol. 3, pp. 1938-1947, Cambridge, MA: mit Press.
Frankl, V. E. (1985). Man's search for meaning. Simon and Schuster.
Fromm, E. (1968). The Revolution of Hope. Toward a Humanized Technology, New York (American Mental Health Foundation) 2010.
Jarymowicz, M., & Bar-Tal, D. (2006). The dominance of fear over hope in the life of individuals and collectives. European Journal of Social Psychology, 36(3): 367–392.
Lesthaeghe, R. (2010). The unfolding story of the second demographic transition. Population and development review, 36(2): 211-251.
Lybbert, T. J., & Wydick, B. (2018). Poverty, aspirations and the economics of Hope. Economic Development and Cultural Change, 66(4): 709–753.
Moran, E. F. (2008). Human adaptability. An introduction to ecological Anthropology, Boulder.
Petersen, A., & Wilkinson, I. (2015). Editorial introduction: The sociology of hope in contexts of health, medicine, and healthcare.
Ryder, N. B. (1965). The cohort as a concept in the study of social change, In Cohort analysis in social research (pp. 9-44). Springer, New York, NY.
Sieferle, R. P. (2011). Cultural evolution and social metabolism. Geografiska Annaler: Series B, Human Geography, 93(4): 315-324.
Van de Kaa, D. J. (2002). The idea of a second demographic transition in industrialized countries. Birth, 35, 45.