نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جامعه‌شناسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران (نویسنده مسئول)

2 استادیار گروه جامعه شناسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران

3 دانشجوی دکتری جامعه شناسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران

چکیده

یکی از بسترهای مهم تغییرات ازدواج و خانواده، گسترش نوسازی و مؤلفه‌های مختلف آن در جامعه است. هدف این مقاله، بررسی فرایند ازدواج و تشکیل خانواده در بستر نوسازی فرهنگی می‌باشد. این تحقیق به روش پیمایشی انجام شده و ابزار مورد استفاده، پرسشنامه محقق‌ساخته می‌باشد. جامعه آماری تحقیق، شامل کلیه دانشجویان دانشگاه‌های استان گلستان بوده و نمونه مورد بررسی، به‌صورت تصادفی طبقه‌بندی شده (با نسبت حجم معین) انتخاب گردیده است. حجم نمونه، شامل 400 نفر دانشجوی دختر و پسر مجرد و متأهل است. نتایج تحلیل چندمتغیره نشان داد مولفه‌‌های ریسک‌‌پذیری، برابری (مساوات طلبی)‌جنسیتی، مصرف رسانه، بازاندیشی و ریسک‌پذیری تأثیر مثبت (افزایشی) و مؤلفه‌‌های تقدیرگرایی و باورهای مذهبی تأثیر منفی (کاهشی) بر تغییرات ازدواج دارند. در این میان، اثرگذاری ریسک‌‌پذیری، بیشتر از سایر مؤلفه‌‌ها بوده است. همچنین، شاخص‌های برازش نیکویی برآمده از مدل‌‌سازی معدلات ساختاری بیان‌گر تأیید اثرگذاری نوسازی فرهنگی بر تغییر مؤلفه‌های فرآیند ازدواج است. بدین ترتیب، بخش قابل‌توجهی از تغییرات ازدواج و تشکیل خانواده، به‌‌ویژه در میان جوانان، تحت ‌‌تأثیر تغییرات فرهنگی مرتبط با نوسازی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Effect of Cultural Modernization on Marriage Process and Family Formation of University Students in Golestan Province

نویسندگان [English]

  • abolghasem heidarabadi 1
  • Sayyafullah Farzaneh 2
  • Mostafa Khosravi 3

1

2

3

چکیده [English]

One of the important contexts of marriage and family change is the expansion of modernization and its various components in society. The purpose of this article is to examine the process of marriage and family formation in the context of cultural modernization. The research is a survey and the study tool was a researcher-made questionnaire. The statistical population of the study consisted of all students of universities in Golestan province and the sample was selected by stratified random sampling. The sample size includes 400 single and married male and female students. The results of multivariate analysis showed that the components of risk taking, gender equality, and media consumption, have positive (additive) effect and fatalism and religious beliefs have negative (decreasing) effects on marriage changes. From among these factors, risk taking has had greater influence compared to other components. Also, the goodness-of-fit indices derived from structural equation modeling indicate that cultural modernization has an impact on changing the components of the marriage process. As such, a significant proportion of changes in marriage and family formation, especially among young people, are affected by the cultural changes associated with modernization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Modernization
  • cultural modernization
  • marriage process
  • family formation
  • reflectivity
احمدنیا، شیرین و امیرهوشنگ  مهریار (1383). نگرش و ایده‌آل‌های نوجوانان تهرانی در زمینه همسرگزینی، فرزندآوری و تنظیم خانواده»، مجموعه مقالات دومین همایش انجمن جمعیتشناسی ایران، شیراز: دانشگاه شیراز ، دوره 2 ، شماره 1، صص197-218.
آزاد ارمکی، تقی (1376). بررسی نظریه نوسازی: مطالعه موردی درباره تقدیرگرایی فرهنگی در ایران،  فرهنگ، سال 10، شماره 2 و 3، (پیاپی 22 و 23 )؛ صص 56-27.
آزاد ارمکی، تقی، محمدحسین ساعی، مریم ایثاری و سحر طالبی (1391). هم‌خانگی: پیدایش شکل‌های جدید خانواده در تهران. جامعه‌پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 3، شماره 1، صص 43-77 .
آزاد ارمکی، تقی، مهناز زند و طاهره  خزاعی (1381). روند تغییرات فرهنگی و اجتماعی خانواده تهرانی طی سه نسل، فصلنامه علوم انسانی دانشگاه الزهرا، سال 12و3  ،شماره 44 و 45، صص 45-21.
آزاد ارمکی، تقی، مهناز زند، و طاهره  خزاعی (1379). بررسی تحولات اجتماعی و فرهنگی در طول سه نسل خانواده تهرانی، نامه علوم اجتماعی شماره 16، صص 48-23.
ازکیا، مصطفی و غلامرضا غفاری (1377). جامعه‌شناسی توسعه، چاپ هفتم، تهران، نشر کلمه.
اعزازی، شهلا ( 1389). جامعه‌شناسی خانواده، چاپ هفتم، تهران، انتشارا ت روشنگران و مطالعات زنان.
اینگلهارت، رونالد (1373). تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی، ترجمه مریم وتر،چاپ اول،  تهران: انتشارات کویر.
اینگلهارت، رونالد (1382). تحول فرهنگی در جوامع پیشرفته صنعتی، ترجمه مریم وتر، ویرایش جدید، تهران: انتشارات کویر.
اینگلهارت، رونالد و پل‌آر  آبراهامسون (1378). امنیت اقتصادی و دگرگونی ارزشی، ترجمه شهناز سمیع‌خوانی، نامه پژوهش، شماره 14 و15 صص 15 - 12.
اینگلهارت، رونالدو کریستین ولزل (1389). نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی، ترجمه یعقوب احمدی، چاپ دوم، نشر کویر، تهران.
بستان (نجفی)، حسین، حسین شرف‌الدین و محمدعزیز بختیاری (1388). اسلام و جامعه‌شناسی خانواده، چاپ چهارم، انتشارات: تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
جمشیدیها، غلامرضا، سهیلا صادقی فسایی و منصوره لولا‌آور (1391).  نگرش جامعه‌شناختی بر تأثیر فرهنگ مدرن از منظر جنسیتی بر تحولات خانواده در تهران، نشریه زن در فرهنگ و هنر، دوره 5، شماره ، 2 ، صص 198-183.
حقیقتیان، منصور و مسعود دارابی (1394). بررسی تأثیر نوسازی فرهنگی و مکانیسم تأثیرگذاری آن بر ارزش‌های خانواده (مطالعه موردی: شهرستان نهاوند)، فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، سال 6، شماره 20، صص65-41.
دواس، دی، ای ( 1376). پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمه هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی.
رفیع‌پور، فرامرز (1380). توسعه و تضاد؛ کوششی در جهت تحلیل علل پیدایش انقلاب اسلامی و مسایل اجتماعی ایران، چاپ ششم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
روستایی، لیلا (1385). بررسی ارزش‌های خانوادگی و تغییرات آن در ایران 1379-1385 ، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران، دانشکده علوم اجتماعی.
ریتزر، جرج (1374). نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، چاپ دوم، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر علم .
زاهدی، محمدجواد و عمر خضرنژاد (1393). نوسازی و فرآیند تحول ارزش‌ها در حوزه خانواده، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره 4، شماره 1، ، صص 68-97.
ساروخانی، باقر (1370). مقدمه ای برجامعه‌شناسی خانواده، چاپ اول، تهران، سروش.
ساروخانی، باقر و مجتبی صداقتی‌فرد (1388). شکاف نسلی در خانواده ایرانی؛ دیدگاه‌ها و بینش‌ها، پژوهش‌نامه علوم اجتماعی، سال 3، شماره 4، صص 42-28.
سرایی، حسن و سجاد اوجاقلو (1392). مطالعه نسلی تغییر ارزش ازدواج در ایران (مطالعه موردی زنان شهر زنجان)، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال 5،  شماره 4، صص99-65.
شهبازی، زهره و مهدی مبارکی (1395). وضعیت شاخص‌های توسعه اجتماعی در استان مرکزی (با تأکید بر تکنیک تلفیق داده (IOM)). دوفصلنامه پژوهشنامه توسعه فرهنگی اجتماعی. دوره 2، شماره 1، بهار 1396، صص 69-43.   
شیخی، محمدتقی (1382). جامعه‌شناسی زنان وخانواده، چاپ اول، تهران:  انتشارات شرکت سهامی.
عباسی، خیام و محمدتقی ایمان (1386). تبیین جامعه‌شناختی گرایش نوجوانان به فرهنگ غربی. جوانان و مناسبات نسلی، سال 1، شماره 1 ، صص 30-51.
عظیمی هاشمی، مژگان، فائزه اعظم کاری، معصومه بیگناه و فاطمه  رضامنش (1394). ارزش‌ها، نگرش‌ها و الگوهای کنش جوانان در خصوص همسرگزینی و روابط پیش از ازدواج (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه های اسان خراسان رضوی)، مجله راهبرد فرهنگ، شماره 80، صص 12-29.
عنبری، موسی (1390). جامعه‌شناسی توسعه، از اقتصاد تا فرهنگ، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت .
قاسمی اردهانی، علی (1386). تأثیر محل زندگی (روستا /شهر) برزمان ازدواج زنان در ایران، فصلنامه روستا و توسعه، شماره 10، دوره 43، صص 12-2.
کاظمی، زهرا و صغری  نیازی (1389). بررسی تأثیر عوامل فرهنگی بر الگوی ازدواج (مطالعه موردی: شهر شیراز)، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره 11، شماره 2، صص 2-23.
گود، ویلیام (1352 ). خانواده و جامعه، ترجمه ویدا ناصحیاپ اول، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
گیدنز، آنتونی (1382). چشم‌انداز خانواده، ترجمه محمدرضا جلایی‌پور، آفتاب، سال 3، شماره 29، صص 57-54.
محسنی، منوچهر (1382). ازدواج و خانواده در ایران، چاپ اول، انتشارات آرون.
معینی، رضا و عالیه شکربیگی (1388). بررسی نوگرایی خانواده‌های ایرانی (تحقیق در شهر تهران)، مجله جامعه‌شناسی معاصر، سال 1، شماره 2، صص 123-125.
مهدوی، محمدصادق (1377). بررسی تطبیقی تغییرات ازدواج، اچاپ اول، نتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
موحد، مجید و محمدتقی عباسی‌شوازی (1385). بررسی رابطه جامعه‌پذیری و نگرش دختران به ارزش‌های سنتی و مدرن در زمینه روابط بین‌شخصی دوجنس پیش از ازدواج، مطالعات زنان، شماره 4 ، دوره 1،صص 84-63.
میرفردی، اصغر و شهرام میرفردی (1395). ابعاد و زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی تغییرات خانواده در ایران: فرصت‌ها و چالش‌ها، اولین همایش ملی تغییرات خانواده و چالش های آن، انتشارات  دانشگاه یاسوج.
نیازی، محسن و الهام شفایی‌مقدم (1393). بررسی عوامل مؤثر بر میزان تقدیرگرایی زنان، جامعه‌پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 5، شماره 1، صص 147-123.  
 
Colter, M , Michell (2009). "Three essays on world views, autonomy and the family in Nepal", A dissertation submitted in partial Fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of philosophy (sociology), in the university of Michigan. Doctoral Committee: professor Arlamd D Thornton. Chair Professor William G. Axinn, Professor Miles S. Kimball, Professor Yu xie, copying by proquest LLC.
Colter, M. (2010). "The influence of modernization paradigm of people''s beliefs about family and social change", www.Princeton,edu/ ~ Cmitche/index-files/casual.
Giddens, A. (1990). "The consequences of modernity". Cambridge: Polity Press
Good, William, (1963)." World revolution and family patterns"’ press Publition. New York.
Hirshcman. C. & N. H. Minh (2002) “Tradition and Change in Vietnemes  Family Structure in The Red River Delta”, Journal of Marriage and  Family, 64, (2002).
Lesthaeghe, R. & J. Surkyn (1988). “Cultural Dynamics and Economic Theories of Fertility Change”, Population and Development Review,14(1): 1-45.
Lesthaeghe, R. & Surkyn, J. (2002). "When history moves on: the foundations and diffusion of the second demographic transition", 81-119 in International family Change Ideational perspectives, Edited by Jayakody, Thornton, Axinn, Lawrence Elbaurm Associates, Taylor and Francis, New York, London.
Lesthaeghe, R. (1980). "On the social control of human reproduction". Population and Development Review, 9: 411-35.
Lesthaeghe, R. (1983). "A century of demographic and Cultural Change in Western Europe: An exploration of underlying dimensions". Population and Development Review,9 (3), 411-435.
Lesthaghe, R & Willson, C. (1986). "Modes of production, secularization and the pace of fertility decline in western". Europe, 1870-1930. In A. Cole & S.C. Watkins (Eds), the decline of fertility in Europe (pp 261-292). Princeton, NJ Princeton university press.
Malhotra , A, and A,O .Tsui (1996). "Marriage  Timing  in Sri  Lanka: The  Role of Modem  Norms  and  Ideas", Journal Of Marriage and the Family  , 58(2):476-490.
Malthus, T.R. (1986). "An essay on the principle of population", In Thomas Malthus: an Essay on the principle of population, edited by A. Flew New York: Penguin.
Mitra  P., (2004). “Effect  of Socio – Economic Characteristic on Age at Marriage and Total Fertility in Nepal”, Journal of Health and Population , vol.22,No.1,pp.84-96.
Riggio,H.R.A.(2008). "Attitudes Toward Marriage:Embeddedness and Outcomes in Personal Relationship".15.123-140.
Thornton, A. (2001). "The developmental paradigm, reading history sideways". Family Change, Demography, 38 (4) 449-465.
Thornton, A. (2005). "Reading history sideways: the fallacy and enduring impact of the developmental paradigm on family life", Chicago: the University of Chicago Press
Toren, N. (2003). "Tradition and Transition : Family Change in Israel, Journal of Gender Issues" , Vol.21,Pp.60-76.
Turner, J.H. (1991). The structure of sociological Theory, Belmont, Ca, Wadsworth.
Weeks, John R. (2002). Population: An Introduction to Concepts and Issues. San Diego  State University.
Willoughby B. J, Hall S. S, Luczak HP (2013). Marital paradigms: A conceptual framework for marital attitudes, values,and beliefs. J Fam Issues 36(2): 1-24.